Энэ сайхан өдрийн нэгд баярын мэндийг 2-т Монгол Улсын чухал хувь заяаг шийдэх цаг болсныг зарлаж байгаа. Иргэний хөдөлгөөний намын хамгийн хариуцлагатай өдрийн мэндийг Монгол Улсад сүүлийн 34 жилд үзэгдээгүй байх үзэгдлийн хэмжээ хэмжээгээр үзэгдээгүй юмыг үзэх шаардлагатай болсон. Цагийн шаардлагаар та бүгдийнхээ мэндийг эрье ээ. Бүгдээрээ амар мэнд үү? Иргэний хөдөлгөөний намынхаа их дуудлагыг авч эх орныхоо өнцөг булан бүрээс Нийслэл Их Монгол улсынхаа эртний их түүхийг эргэн сануулахын учир шалтгаан дор энэ нийслэл хүрээндээ хуранжуулсан та бүгдийнхээ үнэхээр чин сэтгэлийн амрыг мэрж мэндийг эрье ээ. Та бүгд минь амар мэнд үү хө Замыг танихуй дор ёс гүйцмуй Ёс гүйцэхгүй дор төр бүтмуй Төр бүтэхүй дор тэнгэр бүүмуй гэж эцэг өвгөдийн аугаа их сургаал онол номлолд ингэж хэлжээ. Үнэхээр хуралддаг болсон цагийн түүх 100 мянган жилийн өмнө гэнэ ээ. Мэдээж мэтгэлцэж маргах зүйл энэ цагт дадаж заншсаны дагуу бол байж болох гэхдээ эрүүл оюун санаатай хүнд хүлээн зөвшөөрөх зайлшгүй шаардлага үүсэх зүйлийг эцэг өвгөд минь эрт бүтээсэн их түүхийнхээ учир шалтгаанаар эргүүлэн сануулж байна. Хуралддаг болсон түүх 100 мянган жилийн өмнө гэнэ ээ. Өнөө бид нар хэдэн жилийн үүхдүүгээ нэг нь санаж байгаа билээ. Тэгвэл юунд ямар учир шалтгаанаар энэхүү буурал түүхийн учир бидний санах ёстой, бидний сэрэг ёстой, бидний бүтээх ёстой их үйл хэрэг болж өнөө нэхэгдэж байна вэ гэж өнөөдөр үнэхээр та бүхэндээ баярлахгүй байхын арга алга. Бид нар урьд нь улс төр, хурал, магадгүй төрийн засгийн нийгмийн үйл хэрэг гэдэг зүйл бидний амьдралын өдөр тутмын асуудлыг шийдэхээ болиод удаж байгаа нийгмийн үр дагавар болж хуралдаан гэдэг зүйл үнэхээр учир шалтгаанаа алдаж, хэлэх хэл ороолдож, хэл ороолдсоны учир шалтгаан. Хөлөө ороож хөлөө оролдсоны учир шалтгаан нь толгой самууруулах тийм үйл явц руу эргэн орсон байна. Тэгвэл үнэхээр Монголоо эргэн санасан үнэхээр буман жилийн түүхээ нэхэн санасан тэр буурал түүхийн энэ дээр хэдийнээ хуралдах буюу заавал заавал заншигдах ёстой заншлийг шүүх чадвартай хэлэлцэх тэр их үйл хэргийг эргэн нэгэн сануулж байгаа ийм хариуцлагатай өдөр болж байна аа. Энэхүү өдрийг хамтдаа бүтээж байгаа та бүгддээ чин сэтгэлээсээ гялаан талархаж байна. Өнөөдөр түрүүн мандатын комиссын даргын илтгэлд тусгагдсанаар нэлээдгүй олон зүйлийг ёс төрийг бүтээж хамтдаа Монголын ирээдүй цаашилбал дэлхийн хүн төрөлхтний ирээдүй тэдний сонорт хүргэх олон үйл хэргүүдийг ёслол төгөлдөр босгож, бүтээж, түүнийг бүтээж байгаа энэ наран энэ нарныг бүрэн бүтэн болгож байгаа олон талд энэ амьдралын амьд харилцааны эздэд хүргэх шаардлага хэрэгцээтэй байсан. Гэтэл тэрхүү шаардлага хэрэгцээ өнөөдрийн бидний хараа бүрхэг болж сонор таг харанхуй болсны учир шалтгаанаас болж хуульчилсан бүх үзэгдлүүд дурын дүрэмжин дүрэмжин журамлал руу шилжиж өнөөдөр их ёс төрөө ч үйлдэх боломжгүй болсон байна. Энэхүү нэхэн шаардлагууд дахин дахин ирж, бид үйлдэх ёстой, ёс, төрөө нэхсээр байгаад аргагүйн эрхэнд өчигдрийн. Энэ хуульчилсан хууль эрх зүйн хүрээг өөрийн дураар дүрэмлэн журамлан зохиож байгаа тэрхүү эрх зүйн этгээдүүдийн шаардлагыг биелүүлэхээс өөр аргагүй болсон. Ингээд олон талт үйл ажиллагаагаа цуцалсан. Магадгүй өнцөг булан бүрээс аливаа үнэн байх учир шалтгаан болгоныг зүрх сэтгэлээрээ мэдэрч, иргэний хөдөлгөөн, намын их дуудлагыг авчирсан та бүгдийнхээ өмнө хүлцэл өчихөөс өөр аргагүй болоод байна аа. Чин сэтгэлээсээ хүлцэл өчье. Гэхдээ мөн Мандатын комиссын Да илтгэлийн даргын илтгэлийн дотор дурдсанаар ирэх ирэх олон сайхан наруудыг хамтдаа бүтээж ирж байгаа цагийн ерөөлийг бүрэн бүтэн болгох тийм сайхан ёс төрийг мянга мянган удаа бум буман жилийн түүхийн энгэр ирээдүйд ирж байгаа үр хүүхдүүдийнхээ хийж бүтээх тэр аугаа их сайн сайхан үйлийг нээх тийм олон олон учрал ерөөл ирнэ гэдэгт чин сэтгэлээсээ найдаж байна. Дахин хэлээд чин сэтгэлээсээ гялайлаа. Шинэ нийгэм рүү алхаж ороод өнөөдөр 34 жилийг нь үрдсэн байна 90 оноос эхэлсэн энэхүү өнөөдрийг хүртэл тодорхойгүй байгаа тэр нийгэм 34 насыг насалжээ. Тэр үед төрийн улсын засгийн нутгийн ноён нуруу болж байсан эзэд өнөө хэдийнээ тэнгэртээ буцжээ. Тэр үед ид явсан хүмүүс өнөөд өнөөдөр хэдийнээ эмгэд өвгөд болсон байна. Тэр үед залуу халуун байсан хүмүүс өнөөдөр хэзээний өвөө, эмээ болж үр, ач гучаа үзжээ. Тэр үед бага балчир байсан хүмүүс хэдийнээ аав ээж болсон байна. Тэр үед сурагчгүй байсан хүмүүс өнөөдөр улс орныхоо өнцөг булан бүрд хэдий хэдэн хэдий хэд хэцүү хатуу байгаа ч гэсэн эх орныхоо ачааг үүрч түүнийг бүтээгч насанд хүрч эх орноо өргөж явах хэм хэмжээнд хүрчээ. Мөн зарим нь ирээдүйг тодорхойлж өсөж хүмүүжин байна. Монголын амьдрал нэгэн их томоохон өөрчлөлтийг хийж 34 насанд хүрлээ. Зайлшгүй шийдсэн шийдэл байсан. Үүнтэй маргах юм үгүй. Ардчилал хэрэгтэй юу хэрэгтэй харин ардчилал гэдэг маань юу байсан юм болоо түүнийг юу гэж ойлгох хувь хүн юу гэж ойлгох хувь хүмүүсүүдийн нэгдмэл байх тэр хүчийг нэгтгэн зангидах илэрхийлэл байх байсан юм болоо 90 онд шилжлээ гэсэн, шилжсэн, бүтээ гэсэн, ол гэсэн, тань гэсэн мэд гэсэн бүгд гараанаас гарч гүйсэн бүгдээрээ гүйсэн. Бүгдээрээ эцэж цуцалтгүй шинэ нийгмийн үнэт зүйлийг олохын төлөө шинэ нийгмийн үнэт зүйлийг бүтээхийн төлөө шинэ нийгмээ бүтээн байгуулж өөрийн амьдрал болон үр хүүхдийнхээ амьдралыг сайн сайхан болгохын төлөө өдөр шөнөгүй хичээн зүтгэсэн. Тийм харамсалтай нь олсонгүй. Учир нь бид гараанаас гарахдаа тийм юмыг авна, тийм юманд хүрнэ, тэдэнд хүрнэ гэж бүх юмаа асуугаагүй юм билээ. Хувь хүн миний хувьд. 90 онд 18-тай байсан одоо 52-той миний үеийнхэн бүгд өвөө эмээ нар болж. Бид өнөөдөр ч ардчилал гэдэг тэр зүйлийг амаа цанатал ярьж байгаа боловч олж үзсэнгүй. Яг юу нь ардчилал болоод юу нь эрх чөлөө болоод юуных нь үр дүнд бид нар аз жаргалтай сайн сайхан болчховоо? Энийг одоо хэнээс асуух вэ? Би бүгдийг муу муухай боллоо гэж ерөөсөө хэлээгүй бүгд л нэг зүйлд хүрч байгаа. Харин энэ нь нэгдмэл үнэт зүйл болж хувь хүн болгоны хүсэж хүлээж байсан тэрхүү сайн сайхан зүйл нь нийгмийн сайн сайхан болж нийтээрээ хамтаараа бүгдээрээ 3 үе 3 цагаараа түүхтэй байх түүхийг бүтээсэн алдар нэр хүндийн эзэд байх түүнийг нь магтан дуулж итгэл үнэмшлээрээ залах ирээдүй хойчдоо байж улс гүрэн, амьдрал, түүх бүтдэгийг бүрэн бүтэн баталсан тийм зүйлийг бид олсонгүй ээ. Түүхээ үгүйсгэлээ, үндсээ үгүйсгэлээ, үүслээ, үгүйсгэлээ. Өнөөдөр үе хоорондоо бие биеийгээ үгүйсгэж байна. Улсынхаа нэрнээс өгсүүлээд бүхий л зүйлийг багтааж байгаа соёл иргэншлээ үгүйсгэлээ. Үр дүнд нь юу болсон юм бол оо? Гадуур өмсвөл толгойгүй дотуур өмсвөл сүнсгүй болно гэж сүнс сүлдгүй этгээд толгой тархигүй хэн нэгэн өөртөө болоод өрөөлд нэмэр болж чадах болов уу? Үгүй энэний бодит жишээ та бидний өнөөдрийн нэгэнтэй байгуулчихсан энэ бодит дүр зураг болоод байна. Үнэхээр болохоо байжээ нэг л биш боллоо яг юу нь болохоо байчхав аа болохоо байж байгааг бол бүгд мэдэж байна. Гаръя гэж байна, шийдье гэж байна, учрыг нь олъё гэж байна. Бүгдээрээ хөдөлж байна. Нам улс төрийн хүчин бүгдээрээ хөдөлсөн, улс орноороо хөдөлсөн, эхлээд бурууг хэн нэгнээс хайсан дараа нь ямар нэгэн улс төрийн хүчнээс хайсан олдохгүй байна удаа дараалан ярьж цоллож үзлээ бусад руу буруугаа чихэж үзлээ өөр зуураа өвөр зуураа бие биеийгээ чихэж үзлээ учир нь бас л олдсонгүй. Яг энэ ардчилал гэж ер нь юу байна аа? Хариуг нь үгүйсгэх биш харин хүлээн зөвшөөрч хайж олмоор байна. Яагаад гэвэл үгүйсгэж болохгүй тийм ойлгогдохгүй зүйл болчхоод байна аа. Одоо энэ ойлгогдохгүй байгааг нь ойлгохгүй байлгах тийм хэм хэмжээ хэрэг зорилгоор улс төр хийдэг боллоо. Урьд нь ардчилал гэдгийг ойлгож үнэт зүйлийг нь олж үр дүнг нь эдлэхийн төлөө байсан нийгэм сүүлийн 14 5 жилийн дотор харин ч ойлгогдох ёсгүй юм байна. Ойлгуулахгүй байж байж ойлгохын төлөө явж байгаа олныг өөрийн дураар залж болох юм байна аа гэж бодох тийм хийц айдсыг үүсгэчхээд байна. Ийм учраас энэ ардчилал гэдэгт цэг тавих шаардлага хэрэгтэй. Зогсоож биш учрыг нь олж утга учиргүй байгаа зүйлийг тов тодорхой болгож тов тодорхой зүйлийг хийж бүтээж болдгийг, хийж бүтээж, болж байгаа зүйлээс үр дүн хүлээж болдгийг. Даруй хурдан бүр нэн даруй хурдан шийдэх хэрэгтэй боллоо. Бүр нэн даруй хурдан хангалттай удаан хүлээж байна 34 жил. Үүнээс цааш хүлээх, үүнээс цааш тэвчих, үүнээс цааш тодорхойгүй нөхцөл байдлаар маш тодорхой бодит амьдралыг турших тийм цаг дууссан. Маш бодитой хариулт өгөх ёстой. Энэ хариултад энэ хариултыг олсон учраас 2007 онд байгуулагдсан Иргэний хөдөлгөөний нам 2023 оны 10 сарын 15-нд дахин шинэчлэн зохион байгуулагдаж олсноо зарлаж олсны учир шалтгаан тодорхой юм. Бүрэн бүтэн болдгийнхоо хэм хэмжээгээр Монгол Улсын хөгжлийг урт хугацааны хэрэг, зорилго, хэрэгцээ шаардлагад тохируулан бүрэн бүтэн төлөвлөн хэрэгжүүлж түүнийгээ нийгмийн хэмжээнд нэгдэн нийлж улс орноо бүтээн байгуулж цаашид дэлхийн улс орны хөгжилд Монгол Улсын хүлээгдэж буй хувь нэмэр онгойж буй тэр зайчлах суудлын эзлэх тэр цагийг авчрахаар Иргэний хөдөлгөөний нам их дуудлагаа зарласан. Түүнийг үнэхээр цаг нь болсныг мэдэрч хүлээж авч чин сэтгэлээсээ хэн нэгэнтэй хэрэлдэж хэн нэгэн рүүгээ буруу ч гэж биш аль нэгэн улс төрийн намыг буруутгаж зорьж байгаа зорилгыг үгүйсгэх биш. Монголын хариуцлага муу сайн ч Монгол хүнд өөрт нь хамаатай гэдгийг ухамсарлаж үнэхээр эрслэн босож байгаа Иргэний хөдөлгөөний намын журмын анд нөхөд та бүгддээ чин сэтгэлээсээ гялайя аа. Монгол улсын ирээдүй Монгол хүн болгоноос хамаатай. Ямар намын эзэнтэй байх нь хамаагүй ямар настай байх нь хамаагүй Монгол хүн болгон Монголынхоо төлөө ажиллах тийм боломжийг Иргэний хөдөлгөөний нам авчрах ёстой алагчлалгүй бие биеийгээ талцалгүй тэр нийгмийг хэн нэгэн намын нийгэм биш иргэний нийгмийг жинхэнэ Монголын ирээдүйн нийгмийг бид хамтдаа байгуулж бүтээж үлгэрлэн харуулах ёстой энэ зорилго энэ хэрэгцээ Иргэний Хөдөлгөөний Намыг нийгмийн хэмжээнд түүхийн хэмжээнд нэхэн гаргаж түүнийг мэдэрсэн та бүгдийн нэгдмэл эрх зүйгээр энэ өдрийг ертөнц тэнгэрийн энгэр газар, огторгуйн хооронд мөнх тэнгэрийн хүчин дор ертөнц тэнгэрийн их сүр сүлдээр хүн гэх тэр аугаа оюун ухаант эздийн нэгдэн нийлсэн эв нэгдлийн хүчээр зарлаж байна аа. Мөнх тэнгэрийн хүчин дор мөнх хэрэг болтугай. Монгол өвгөдийнхөө үгийг Монгол эзэн хаадынхаа сүр сүлдийг Монгол төрийнхөө сүр хүчийг Монгол хүнийхээ дэлхийн түүхийг бүтээсэн тэр агуу авьяас чадварыг харуулах цаг болоод байна аа. Өнөөдрийн асуудал зөвхөн Монголд тулгаад байгаа юм биш ээ. Энэ дэлхийн хүн төрөлхтөнд тулаад байна. Дэлхийн хүн төрөлхтний асуудал Монголд шийдэхээс өөр аргагүй тийм гүн гүнзгий гүний эртний холын, өнө ирээдүйн хойчийн асуудлуудыг хөндсөн тийм асуудалд тулаад байна аа. Хүмүүний хөх нуур уутнууд та биднийг хэлж байна. Дээдэс нь суудлаа олохгүй бол доодос нь гүйдлээ олохгүй та бидний хэлж байна их суудалдаа эргэн залрах цаг болсон. Бусдыг дээрэлхэж доромжлохын тулд биш угаас заяагдсан тэр суудал дээр сууж хүн болгон өөрийн хувь тавилан үндэстэн болгон өөрийн газар нутаг цаг хугацааны энгэр олгогдсон тэр боломжоо үнэт зүйлээ эдэлж байж сая амьдрал гэдэг зүйлийг бүрэн бүтэн болгодог. Тэр жам ёсны хуулийн дагуу их суудалтай. Эргэн задрах цаг болсон оюун ухаант хүний сая жилийн их түүх энэ газар нутаг дээр үүсэн бий болж эндээс тавьхан мянган жилийн өмнө анхны хүн эндээс нүүж байсан. Тэр нь одоогийн өмнөд болон хойд Америк тивийг уугуул оршин суугчид дараагийн их нүүдлүүд залган залгасаар дэлхий гэдэг энэ аугаа их амьдралыг авчирсан. Амьд цэнхэр дэлхийг хүн гэдэг оюун санаатын амьдран оршихуйгаар ний аяар нь бүрэн бүтэн цогцлуулсан. Эндээс хүн төрөлхтний түүх эхэлсэн. Эндээс хүн төрөлхтний анхны өлгий соёл эхэлсэн юм аа. Яах ч аргагүй та бид, хүмүүний угаа, та бид, хүн төрөлхтний өвгөн түүхийн эзэд ээ. Энийгээ цээж дүүрэн нүүр бардам хэлж түүний хажуугаар өргөх ёстой хариуцлагаа үүрэх цаг болсон. Өнөөдөр өлмийнөөсөө хамрын үзүүрээсээ цааш харахгүй байсаар наанадаж улс орныхоо цаанадаж хүн төрөлхтнийхөө өмнө хүлээх хариуцлагаа бид хөсөрдүүлээд байна. Өнөөдөр олон олон юмыг намын хурал дээр ярьж болно энэ их чуулганы индэр дээрээс ярьж болно маш олон байшин барилга маш олон цахилгаан станц бүгдийг хэлж болно. Хэрэгтэй хэрэгтэй тэгээд бүгдээрээ яагаад яриад бүтэхгүй байгаа юм бэ? Хэн юундаа учир нь байгаа юм биш ээ яаж? Хэзээ, хаана? Яагаад? Маш олон жил яриад юу ч бүтэхгүй байгаа юм? Бүтдэг арга зам гэж байна. Бүтдэг арга зам гэж байна. Бүтээдэг арга ухаан гэж байна. Тэр арга замыг олоод тэр арга ухааныг эзэмшээд түүнийгээ эвлэлдэн нэгдэж нэгдмэл хүч болгох юм бол хэн ч юуг ч бүтээх болноуулаасаа. Хүн төрөлхтний түүх ингэж л үзсэн. Хамгийн гол нь байшинг барих тухай биш барьдаг аргыг нь ойлгох хэрэгтэй. Барьж байгаа хүний аргыг нь олох ёстой барих хэрэгцээ шаардлагыг нь ойлгох ёстой тэгж байж түүний үндэс нь тодорч байж тэр хэрэгцээ шаардлага болж байж тэр бүрэн бүтэн болдог. Өнөөдөр яг энэ хариуцлагатай цаг хугацаанд Монгол Улсын ээлжит сонгууль гэж УИХ-ыг Монгол Улсын Улсын чухал шийдвэрийг өдөр болгон гаргах тэр эрх зүйн боломжийг сонгож байгаа. Цаг хугацаанд бид нар энэ шийдлийг бүрэн бүтэн гаргаж энэ 34 жилийг алдааг нь эцэслэж оноо бүгдийг нь бүрэн бүтэн дүгнэж үүнээс хүлээгдэж байгаа бүх үйл хэргийг ирэх 4 жилд маш хурдтайгаар бүрэн бүтэн шийдэж Монгол Улсын хөгжлийг хүрвэл зохих газарт нь өргөж суух ёстой суудалд нь бүрэн бүтэн залах хэрэгтэй байна аа. Хүлээх цаг үгүй болсон, хүлээх цаггүй болсон, маш олон шийдэх асуудлууд урд байна. Учрыг нь олчих юм бол бүтээх амархан гэж сая хэллээ. Юуны учир юм бол? Нэг зүйл дүгнэх хэрэгтэй байна аа. Энэ 34 жилээр яваад бид зүгээр суугаагүй. Хүн болгон ер нь хийж бүтээсэн болгон алдаж онож байдаг явсан хүн Ёс зүй нь хивсэн хүн хэл алдана аа гэж явсан хүн ёс танина аа гэж. Үгүй ээ яагаад бүгдээрээ өглөөнөөс орой хүртэл бүр шөнө дөл хүртэл бүр үүр цайтал ажил хөдөлмөрлөчхөөд юм бүтэхгүй байна аа. Ганцхан үг бий буруу замаар будаа тээвэл буцахдаа шороо тээнэ ээ Хэрэггүй юмаа юманд хүзүүний махаа барна гэж Бид буруу замаар яваад байна аа Буруу зам дээрээс зөвийг олохгүй ээ энийг ойлгох цаг болсон. Энийг Иргэний хөдөлгөөний нам ойлгуулах цаг болсон. Бид зөв зам дээрээ маш хурдан яаралтай гарах хэрэгтэй байна. Энэ зам дээрээс хүн аз жаргал олохгүй ээ. Энэ замаар улс орон хөгжихгүй ээ. Хангалттай 34 жил 3 үеийн олон олон эрдэмтэн мэргэн, хөдөлмөрч, хичээнгүй, малчин, эмч, тариачин, барилгачин, эрэгтэй, эмэгтэйгүй, үр хүүхэдгүй бүгдээрээ нийлээд олоогүй юм аа. Өөрийгөө бусдаас битгий гэнэт сэрсэн гоц ухаантан гэж бодооч ээ, хүн болгон нам болгонд хэлье ээ зүгээр л энэ буруу байна. Хэрвээ хүнээс онцгой хүн явж заавал юманд хүрдэг юм бол энэ зам чинь бас бидэнд хэрэггүй юм биш үү? Би л лав энгийн хүн. Надад хүнд хэрэгтэй л юм хэрэгтэй. Хүнд хэрэггүй онцгой содон тийм хүнд хэрэгтэй юм бол тэр яг тэрэнд хэрэгтэй болохоос бидэнд ямар хэрэгтэй юм бэ? Заавал улс төр гэж ийм байх ёстой юм уу? Заавал сонгууль гэж ийм байх ёстой юм уу? Заавал улс төр чинь, сонгууль чинь хэрүүл хараал, бусдын мууг үздэг юм бол? Тийм юмаар тийм аргаар хийгдсэн сонголтын үр дүн хэнд аз жаргал авчрах юм бэ? Хэнд амар амгалан авчрах юм? Хэний ирээдүйг шийдэж чадах юм болоо? Харин сонгууль нь баяр наадам дүүрэн аз жаргалтай. Эртний их түүх болгондоо үндэстэн болгоны соёл болгонд байгаа хөдөлмөр дандаа баяр наадамтайгаа нэгдмэл байгаа тэр аз жаргалтай их үйл хэргүүд ирээдүйд үр дүнг авчрах ёстой улс төрчид авчраагүй аз жаргал яаж ард түмэнд ирэх юм бэ? Сонгуулиар бие биеийгээ хүндэлж чадаагүй байхад сонгосны дараа яаж тэр сонгуулиар сонгогдсон зүйлийг ард түмэн эдэлж бие биеийгээ хүндлэх юм бэ? Улс төр ийм байх ёстой юм уу эс үгүй бол улс төр чинь өөр юм уу? Ардчилал чинь эс үгүй бол энэ юм уу эс үгүй бол ардчилал чинь өөр юм байна уу? Асуух цаг болчхоод байна. Би хэн нэгнээс асуугаад байгаа юм биш би намын нөхдөөсөө асуугаад байгаа юм биш. Би энэ бусад нам улс төрийн хүчнээс асуугаад байгаа ч юм биш хүн болгон өөрөөсөө асуух цаг болсон л гэж би өөрөөсөө асуугаад байгаа юм. Одоо ингээд буруу замыг үргэлжлүүлээд л дахиад л хэн нэгнийг буруутгасаар байх уу? Үгүй юм бол одоо нэг зогсосхийгээд нэг жаахан сууж байгаад тайван тухтай гүнзгий амьсгалаад эргэн тойрноо нэг тухтай харах цаг болоогүй юу. Бүгдээрээ хэсэгхэн хугацаанд үүнийг төсөөлж харъя. Энэ өнөөдрийн 34 жилийн бусдыг ийш тийш авч давхисан тэр зүйлээс төр салж байгаад харъя аа юу харагдах юм бол доо гэж. Наран ургах сараа ургаж мандан хийсээр л байна. Сар нь жаргадгаараа жаргаж үнэхээр амьдрал гэдэг хэвээрээ л байна. Ирэх нь ирж байна буцах нь буцаж байна, хайрлаж байна, дурлаж байна, гэрлэж байна, салж байна, дуулж байна, уйлж байна. Бүх юм байдгаараа л байна шүү дээ. Яг юу өөрчлөгдсөн юм бол доо. Яг бид юу хайгаад байна аа. Хүн болох багаасаа хүлэг болгоноо насалсан энэний юу нь өөрчлөгдсөн юм болоо? Хөдөлмөр хүнийг бий болгосон энэ одоо юу нь өөрчлөгдсөн юм болоо? Энийг үгүй болгосон ирээдүйд юу хамаатай байдаг юм болоо ахаа? Алд дүүгээ дэлэм хүндэл эвээр өөдөлж ховоор уруудна. Энэний юуг нь өөрчлөх ёстой юм болоо? Энийг өөрчилсөн ирээдүй нийгэмд бас хэн хэрэгтэй болдог юм болоо? Үнэтэй болгоноо зарж хамгийн сүүлд нь тусгаар тогтнол гэдэг тэр эрх чөлөөний дээд яс цус хөлсөөр бүтдэг тэр тусгаар тогтнолыг сонгох эрхийг өнөөдөр бид худалдаж худалдаалж байна. Өөр юугаа худалдах юм бол оо? Худалддаг тэр нийгэм ирээдүйд яаж оршин тогтнох юм бол оо? Та бидний энэ яг энэ нүүрэн дээр чинь яг дэргэд чинь өмнө чинь улс орны эрх чөлөө ямархуу байдалд оров оо? Энэ ирээдүй мөн үү? Өнөөдөр бид энд уртын сайханд байгаа морин хуураа эгшиглүүлж энэ Монгол улсын угсаатан үндэстэн төрийн өв соёлын дээдэд залсан тэрхүү их үйл хэргээрээ эхлүүлж дийлэхгүйдээ хүрээд байна шүү дээ. Жамыг танивал ёс гүйцнэ ёсыг гүйцээвэл төр бүтнэ төр бүтвэл тэнгэр бууна аа тэнгэр гэдгийн тухай онол номд хэлжээ. Байгаа бүгдийг хорвоо гэмүй та бидний үзэж байгаа энэ өнгө дүрс хэлбэр дүрстэй зүйлийг хорвоо гэжээ. Байгааг нь таних юм бол ертөнц болно гэж учир шалтгааныг хэлж байлгахыг Тэнгэр гэнэ ээ гэж энэ бүтээгчийн хүчийг хэлж энэ монгол үндэсний шинжлэх ухааны нэр томьёолол. Үүнийгээ ойлгохгүй ойлгохын учир шалтгаант үйл хэргээ өргөх өөрөө өөрийнхөө ирээдүйг өөрөө шийдэх боломжгүй болтлоо бид уруудаад байна. Энийг ирээдүй гэх юм уу эс үгүй бол эцэс төгсгөлгүй хэрүүл хараалын бузар болж бие биеийгээ буруутгахыг ирээдүй гэх юм уу юм бодох цаг болсон юм аа. Арай ч дэндээд байна. Энэ шалан дээр бид орчхоод оччихоод энэнээс цааш унах ямар ч боломж байхгүй. Энийг зүгээр ярих биш бүгдээрээ амьдарч шийдэх цаг болсон. Ямар шийдэл оршихуй эс оршихуй, оршихуй эс оршихуй үлдэх үү нүүх үү? Өвгөдийн хэлээр суйсан суурин дээрээ гацаж энэ гацаа түгжээндээ үүрд үлдэж үүнээс өөр орчлон хорвоод юу ч байхгүй юм шиг энэ шавалдаж суусан нүхэн дотор байгаа харанхуй дотор юм олж үзэх гэж тэмцсээр үгүй болж дуусах уу? Эс үгүй бол амьдрал хэвээрээ байгааг уртын дуу шигээ аялгуулж байгааг уудам тал шигээ алс холын хязгаарт нүд болон оюун санааг чинь бэлчээж байгаа тэр үнэнийг уу чинь уураараа байгаа ус чинь усаараа байгаа хүн чинь хүнээрээ байгаа эцэг өвгөд ч эцэг өвгөдөөрөө байгаа үр хүүхэд чинь үр хүүхдээрээ байх ёстой тэр замаар явж амар амгалан аз жаргалтай байх юм. Дэлэнд малын буяныг зарвал өөдийн бараа үзэхгүй ээ гэж одоо бүх юмаа зардаг боллоо. Дараа нь хэнийг, юуг, хэзээ зарах юм бол? Ооо Худалдаж болдоггүй, хуурч болдоггүй, хулгайлж болдоггүй, сольж болдоггүй, хольж болдоггүй, халж болдоггүй зүйл байна аа. Та бид нар олон зүйлийг өөрөө шийддэггүй ээ энийгээ мартсан байна. Бүгдийг өөрөө шийдэх юм шиг бодож байна. Үгүй та хэзээ ирэхээ хэзээ буцахаа та өөрөө шийдэхгүй ээ. Та хэн болохоо. Ямар үндэстэн болохоо шийддэггүй та ямар хэлээр амлаж хэл хөлд орохоо та шийддэггүй. Таны шийдэхгүй юм их байна. Тэр өөрчлөгддөггүй, хувирдаггүй, өнө мөнхөд хэвээрээ байгаа тэр бүхэн таны шийддэг биш харин таны шийддэг зүйл мөн. Бид энийг өөрчлөх гэж оролдсон. Бид энийг хуурах гэж оролдсон. Бид энийг худалдах гэж оролдсон бид энийг хулгайлах гэж оролдсон бид энийг солих гэж оролдсон бид энэнээс салах гэж оролдсон, хангалттай оролдсон, одоо ч оролдсоор байна гэхдээ яаж ч чадахгүй. Яагаад гэвэл өөрчлөгддөггүй юм байна. Яаж ч байгаа монгол нэр чинь өөрчлөгдөхгүй яаж ч муулаад их түүх чинь танаас алга болохгүй арилж балрахгүй тэр түүхийн бүтээл та түүний үнэт зүйлээр л болох болохгүйн хэл чинь хэмжигдэнэ. Үнэнтэй нэгдэж хүлээн зөвшөөрөх цаг болсон. Өнөөдөр үнэхээр шийдэл хийх хэрэгтэй цаг болсон юм аа. Өнөөдрийн энэ болохгүй зүйлд мухар замд орсныг даруй шийдэж гарах нэгэнтээ явах ёстой замаа олсон бол хүссэн бүхнээ үйлдэн бүтээж өөрийн ирээдүйг өөрөө шийдэх тэр боломжийг өөрийн чинь шийдэж байгаа болгонтой нэгдэн нийлж бүтээх тийм замыг тийм шийдлийг гаргах цаг болсон юм аа. Өнөөдөр үнэхээр сонгох цаг ирээд байна. Шийдэх цаг ирээд байна. Тэгэхдээ хэн нэгний үгээр биш хэн нэгэн намын үзэл бодлоор биш зайлшгүй тулаад байгаа үнэн зайлшгүйг нь бүтээгээд байгаа үнэн бүгдийг хүлээн зөвшөөрч ирж байгаа цагийн чинь хүлээлт болгоныг хүлээн зөвшөөрч шийдэх цаг шийдэх хэрэгцээ үүсэж байна. Энийг л Иргэний Хөдөлгөөний Нам нийгэмд зарлаж ирж байгаа цаг хугацааны их үйл хэрэг болгож бүтээхээр зорьж, зорилго нэгдэж, энэ өдрийг ирэх цаг хугацаа болгонд Монгол хүн эх түүх, эх орон, хувь заяандаа эзэн байх тэр боломжийг мөнх даргалах тэр их үйл хэргийг ёсолж батлахаар энд хуран чуулаад байна. Бид сонгох хэрэгтэй бид сонгох хэрэгтэй болоод байна. Бид юу сонгох ёстой юм болоо? Нөгөө ардчилал гэдэг зүйлийн чинь тодорхой болсны хэм хэмжээ гэж юу байх? Ёстой юм болоо түүнийг сонгох хэрэгтэй болоод байна. Ардчиллын унаган хэл нь демократ буюу демоскратус гэсэн грек гаралтай үг байх юм аа. Демо гэдэг нь өөрийгөө крат гэдэг нь засаглах, өөрийгөө засаглах, өөрийгөө удирдах, өөрийгөө хөгжүүлэх гэсэн шууд утгатай. Тэгвэл өөрийгөө, хэнийг, хүнийг, ямар хүнийг, монгол хүнийг, монгол нийгмийг, монгол төрийг, Монгол улсыг засаглах, удирдах, хөгжүүлэх. Тэгвэл тэр Монгол нь юу юм болоо? Тэр монгол нь хаа байгаа юм бол? Тэр Монголоо ойлгочихвол тэр Монголд нэмэр болж би болох юм биш биз? Тэр Монгол улсад тэр монгол хүнд Тэр Монгол гэж өөрийгөө хэлж байгаа хүний зорьж байгаа, хийж байгаа, бүтээж байгаа болгон утга учиртай үнэ цэнтэй болчих юм биш биз. Энэ л асуултын асуулт нь Монгол гэдэг учир шалтгааныг бүрэн бүтэн болгож эцэг өвгөдийн аугаа их онол ном Монголын нууц товчоо буюу мандуулан бадруулагчийн босоо ойд төгөлдөр түүхийг Алтан дээд гэрээ буюу Аког Моноговолор Невихим иерч Дие Енгүмбол Каугин Куян, урд Ютү Иккей, Жаюзиеевкүгийн Чинчулака ужер Чохимену иеэл Укауту алтан өргөхөөр гэрээ гэх алтан түлхүүрээр тайж хүний оюун санааны дээд боловсролын хэмжүүр болсон чин үнэнд гэс байдалд зохицсон Чингис хэмээх тэрхүү үнэнийг тайлж түүний тайлсны үр дүн нь Моноговоо овол байхын учир шалтгаант монгол хэмээх нэр минь ертөнцийн чихнээ дуурсаж ирж байгаа цаг хугацаа, ирж байгаа ирээдүй, бидний хийж бүтээх болгон монгол нэрийн мөр бүтэн ёс бүтэн тэнгэр бүтэн тайзны учир шалтгаан дээр та бүгдийн үнэт зүйл бүрэн бүтэн болсныг тунхаглан зарлаж Иргэний хөдөлгөөний нам их үйл эргээ босож нүүхүүд нэгдэж их нүүдэл гэлгийг энэ цагийн монголчуудад ирж байгаа цагийн үр хүүхдүүдэд энэ бүгдийг бүтээсэн эцэг өвгөдийн зарлиг дор зарлаж байна аа. Одоо хэдхэн хүний тухай ядмагхайн зүйлийн тухай ямар нэг юмны зөрөө гаргах тухай биш амьд байхын төлөө биш амьдран оршихын төлөө үхэж биш мөнхөрдөг байх тэр үнэнийг өргөж нэр төртэй нүүр бардам амьдрах цаг болсон. Тэр маргааш биш яг одоо яг эндээс хойш тавиад байх ямар ч хэрэггүй. Хэн нэгэн нь маргалдаж мэтгэлцээд байх шаардлага хэрэгцээгүй мөнх тэнгэрийн зарлиг ёсон дор хийж бүтээх тийм шийдлийг, тийм уриалгыг, тийм боломжийг хамтдаа баталж түүнийгээ мөнх тэнгэрт нь зарлан тунхаглаж эх ертөнцөд нь зарлан дуурсгаж энэ цаг хугацаанд нь бүрэн бүтэн уриалан дуудах цаг боллоо. Жинхэнэ улс төр жинхэнэ сонгуулийг мөр бүтэн хийе бүтээж түүний үр дүнд сэтгэл амар амгалан байх тийм ирээдүйг бүтээх цаг боллоо. Монголын цаг боллоо. Монголчуудын цаг ирлээ. Та бидний цаг ирлээ. Таны, миний, бидний цаг ирлээ. Мөн хүн төрөлхтний цаг ирлээ. Оюун ухаант хүн төрөлхтөн амар амгалан аз жаргалтай амьдрах тийм цагийг бид хамтдаа бүтээх болно. Дэлхийн хамгийн хурцадмал асуудал НҮБ-аас тавьж байгаа шийдэж чадахгүй байгаа тэр 17 асуулт та бидний өдөр болгон өвөг дээдэс их эдүүгийн энгийнээр хийж бүтээж өргөж авч явсан нүүдлийн соёл иргэншил дотор чинь байнга байгаа тэр хариултаар дүүрэн үйл хэргүүд хүн төрөлхтний шийдэх экологийн хамгийн хэцүү асуулт болоод байна. Та бид хариулах цаг болсон. Жаахан ч гэсэн бусдын төлөө боддог байх хэрэгтэй боллоо. Дэлхийн хүн төрөлхтний туслуулах биш Дэлхийн хүн төрөлхтний шийдэж чадахгүй байгаа асуудлыг ойрын хугацаанд шийдэхийн төлөө хамтдаа ажиллах шийдэх чадвартай тийм нийгмийг, тийм улсыг, тийм засгийг, тийм төрийг, бүтээн байгуулах өдрийг яг энэ өдрөөс яг энэ цагаас тунхаглан зарлаж байна аа. Хүлээн авахдаа муухай муухай, муухай муухай, муухай, муухай, муухай, муухай, муухай, муухай, муухай, муухай, дэлхийн экологийн цэвэр хөгжил дэлхийн экологийн тэнцвэрийг хадгалан оршино гэдэг нь нүүдлийн соёл иргэншлээс өөр юу байгаа юм бэ? Нүүж байгаа, хөдөлж байгаа, амьдарч байгаа бүхэнтэй зөрчилгүй нэгдэн нийлж, эвлэсэн нэгдсэн болгон зорьсон, хүссэнээ авдаг, байдаг, авдаг тэр аугаа их соёл иргэншлээс өөр юу байна аа? Байгаль дэлхийтэйгээ харьцаж дийлэхгүй хүн хүнтэйгээ харьцаж дийлэхгүй цаг хугацаа орон зайтай харьцаж дийлэхээ болтлоо бид зөрчил тэмцэлд мухардалд ороод байна. Нүүдлийн соёл иргэншил гэдэг бол зөрчих үгүй саад үгүй бүхэнтэй нэгдэн нийлж бүрэн бүтэн болдог тийм нийгэм мөн. Нүүдлийн соёл иргэншил гэдэг бол ялагдалгүй, мөнх орших ялагдалгүй, мөнх орших ёстой, ялагдалгүй, мөнх оршдог, ялагдалгүй, мөнх оршоод ирсэн түүхтэй тийм соёл иргэншил мөн. Нэг нь ч ялагддаггүй хэн ч ялагддаггүй, юу ч ялагддаггүй, яагаад ч ялагддаггүй, хэзээ ч ялагддаггүй, хаана ч ялагддаггүй тэр нийгэм бол дэлхийн экологийн тэнцвэрийг хадгалан оршиж ирсэн цаашид ч хадгалан орших ёстой одоо ч оршсоор байгаа нүүдлийн соёл иргэншил мөн. Малчин эрдмээр тэнгэрт мэндэлж мал малчин 2-ыг хаанаар залсан цагт ирж байгаа цаг бүхэн болон амар амгалан байж үнэн бүгд үүрд эдэлбэл зохих эрх болохыг мөнхөд санахдаа гэсэн эцэг өвгөдийн сургаалын Их засгийн хуулиар үндсэн хуулийн үнэн мөн чанар болгож тунхаглах цаг болсон. Хэнээс асуух билээ бид шийдэх ёстой Монголчууд ирээдүйгээ шийдэх ёстой Монголын цаг болсон хэлэх үг биш хийж бүтээх үйлдлээрээ Монголын ирээдүй Монголын цаг Монголын хийж бүтээн байгуулах их үйл хэрэг болсон. Улс орныхоо их үйл хэргийг бүрэн бүтэн болгож дэлхийн хүн төрөлхтний ирээдүйг оюун мандлын соёл иргэншил гэдэг тэрхүү хүн төрөлхтний зорьж байгаа тэр соёл иргэншлийг удирдан манлайлж, бүтээж, дэлхийн хүн төрөлхтөнтэй эрх тэгш харилцан үр ашигтай хамтран ажиллаж нүүр бардам харилцах цаг болсон. Ялагдалгүй мөнх орших ирээдүйн төлөө хамтдаа бүтээх цаг боллоо. Мөнхрөх болтугай ардчилсан нийгмийн үнэт зүйл болсон сонгодог ардчилсан нийгэм буюу үндэсний сонгодог ардчилсан нийгмийг байгуулах цаг боллоо. Энэ зөвхөн монгол монголчуудад биш дэлхийн улс орон болгонд өөрийн үндэсний онцлогтой. Ардчилал сая хэрэгжиж байж дэлхийн энх тайван. Амар амгалан амьдрах нэгдмэл эрх зүйн харилцааг баталгаажуулж чадна аа. Түүний төлөө түүнийг баттай болгосон тийм шийдэл тийм сонгууль байх болтугай. Монголын ирээдүй хүн төрөлхтний ирээдүйг авчирсан сонгууль байх болтугай. Монголоо сонгосон Монголын сонгууль байх болтугай үнэнийг сонгосон сонгууль байх болтугай. Энэ удаа үнэхээр тэнгэр сонголт хийсэн Хаан сонголт хийсэн мөнх сонголт хийсэн монгол сонголт байх болтугай. Мөнх тэнгэрийн хүчин дор их суу залийн гэгээн дор мөнхрөх болтугай нөхөд өө чин сэтгэлээсээ гялайлаа. Их хурлын тэргүүлэгчид болоод эрхэм хүндэт зочид төлөөлөгч та бүгддээ чин сэтгэлээсээ гялайлаа. Үнэхээр монголчууд бие биедээ чин сэтгэлээсээ гялайсан, чин сэтгэлээсээ зөөлөн, дулаан халуун үгийг өдөр болгон хэлсэн. Худлаа ярьдаг биш үнэнээр оршдог тийм сайхан, амар амгалан, нүүдлийн аугаа их, амар амгалан, соёл, иргэншил, амьдралыг бүтээхийн төлөө хамтдаа зорьцгооёо. Энэ бол Иргэний хөдөлгөөний намаас энэ удаагийн сонгуульд чихтэй, нүдтэй ойлгох тархитай бүхэнд дахин сануулахгүйгээр нэхэн сануулахгүйгээр хүлээх тэвчих цаг хугацаа үгүй болсон. Тийм учир шинжлэх ухаанч учир шалтгаанаар нэхэн сануулах тийм сонгууль байх болтугай. Иргэний хөдөлгөөний нам ялагдалгүй мөнх орших ирээдүйн төлөө хүн төрөлхтний төлөө мөнхөд зүтгэх болно. Мөнхрөх болтугай.
コメント